DIBËR

 

Rrethi DIBËR

 

Rrethi i Dibres ben pjese ne qarkun e Dibres dhe eshte i perbere nga⁽¹⁾: BASHKIA/QYTETI Peshkopi, KOMUNA Tomin: Tomin, Brezhdan, Cetush, Dohoshisht, Pilafe, Pollozhan, Rashnopoje, Selane, Ushtelenze, Bahute, Staravec, Shimçan, Zimur, Zdojan. KOMUNA Melan: Melan, Cerian, Rabdisht, Zagrad, Begjunec, Trepçe, Greve, Ilnice, Bellove, Pejke, Pjece, Tren. KOMUNA Kastriot: Kastriot, Brest i Siperm, Brest i Poshtem, Kishavec, Kander, Kukej, Vakuf, Fushe-Kastriot, Borovjan, Deshat, Limjan, Sohodoll, Sohodoll i Vogel, Vrenjt, Pergjegje. KOMUNA Lure Fushe –Lure: Fushe –Lure, Borie-Lure, Arth, Gure-Lure, Lure e Vjeter, Aremolle, Krej-Lure, Pregj-Lure, Sumej, Vlashej. KOMUNA Maqellare: Maqellare, Bllate e Poshtme, Bllate e Siperme, Burim, Cernen, Fushe e Vogel, Katund i Vogel, Kercisht i Siperm, Kercisht iposhtem, Kllopçisht, Kovashice, Majtare, Poceste, Pesjake, Podgorc, Voinik, Dovolan, Erebare, Grezhdan, Herbel, Popinat, Gradec. KOMUNA Muhurr: Muhurr, Bulaq, Fushe-Muhurr, Hurdhe-Muhurr, Rreth-Kale, Shqarth, Vajmedhej. KOMUNA Luzni Katundi i Ri: Katundi i Ri, Hotesh, Lishan i poshtem, Lishan i Siperm, Arap i Siperm, Arap i poshtem. KOMUNA Kala e Dodes Çeren: Çeren, Kullas, Ploshtan, Radomire, Shullan, Tejz, Uje-Mire, Vasie. KOMUNA Zall-Dardhe: Zall-Dardhe, Lashkize, Lugjej, Menesh, Nezhaj, Qa, Sorice, Shenlleshen, Tartaj. KOMUNA Selishte: Selishte, Kacni, Lukan, Murre, Qafe-Murre, Selishte e Siperme. KOMUNA Sllove: Sllove, Kalle, Vleshe, Zall-Kalis, Dypiake, Palaman, Sllatine, Shumbat, Venisht, Trojak. KOMUNA Fushe Çidhen: Fushe Çidhen, Bllice, Lace, Renz. KOMUNA Zall-Reç: Zall-Reç, Bardhaj-Reç, Draj –Reç, Gjur –Reç, Hurdh –Reç, Kraj –Reç, Ndershen, Qaf Draj, Tharke. KOMUNA Arras: Arras, Gur i Zi, Lazrej, Koder Leshaj, Mustafe, Sine e Siperme, Sine e Poshtme, Çidhen, Gryke, Noke.

· Kalaja e Grazhdanit në fshatin Grazhdan. Një qytet i lindur në periudhën e pushtimit romak dhe i rrethuar me mure mbrojtëse për herë të parë në shek. IV, i dyti në madhësi pas Dyrahut. Muret rrethuese përfshinin një sipërfaqe prej 34 ha dhe mbroheshin nga 40 kulla në formë patkoi si ato të Elbasanit. Kalaja kishte 3 hyrje të mbrojtura nga dy kulla anësore. Për shkak të terrenit jo krejt fushor, planimetria e kalasë ka formë të çrregullt.⁽⁴⁾

· Gradishta e Bellovës në fshatin Bellovë. 

· Gradishta në fshatin e Peshkopisë. 

· Kalaja e Rashkizës në fshatin Zall-Dardhë. 

· Kalaja e Dodës. 

· Kisha e Shpërfytyrimit në fshatin Herbel. 

· Kisha e Sh. Sotirit (Sveti Spas) fshati Kërçisht. 

· Xhamia e Allajbegisë në fshatin Burim. 

· Shtëpia e Kazafer Asllanit në fshatin Estren i Vogël. 

· Shtëpia e Ibrahim Koçit, fshati Prodan. Takojmë rrallë, në disa zona, edhe një tip tjetër banese të fortifikuar, mbi çatinë e së cilës ngrihet një kat me përmasa më të vogla, që përbëhet në fakt nga një kthinë e vetme, e cila luante rolin e një kullë vrojtimi dhe mbrojtjeje.⁽⁴⁾

· Shtëpia e Kosta Markut, fshati Vërnicë. 

· Shtëpia e Reshit Zunës, fshati Sohodoll. 

· Shtëpia e Naziv Mukës, fshati Sopot. 

· Shtëpia e Xhemile Hasës, fshati Sopot. 

· Shtëpia e Tashko Markos, fshati Herbel. 

· Shtëpia e Bajram Xhaferit, fshati Tërnovë. 

· Shtëpia e Mustafa Shirës (Hasan Shirës) në Zall-Dardhë. 

· Kullat e Llagjaçeve në fshatin Strikçan. 

· Shtëpia e Vehap Isakut e Ramadan Hysës Lagja “Vehbi Dibra”, Nr. 16 në Peshkopi (sot Muzeu Etnografik). 

· Dhoma e Don Nikoll Kaçorit në fshatin Krej-Lurë. 

· Qyteti i Skënderbeut në Qafmurë

 

Gjithashtu gjenden edhe shumë monumente natyre⁽³⁾, shume të bukura për t’u vizituar, që janë:

· Shpella e Gurit te Kuq

· Karsti i Malit te Bardhe

· Burimi dhe shpella e Sopanikes

· Liqenet e Kasnise

· Pasqyrat e Grames

· Gropa e Panairit. Ndodhet afër fshatit Radomirë, 2115 m mbi nivelin e detit. Përbën një cirk të madh kompleks akullnajor të formuar në rreshpe. Është i gjatë 800 metra, i gjerë deri në 230 m. Ka formën e një amfiteatri gjigand me fund të sheshtë e shpate të thepisura. Ka vlera shkencore (gjeologjike, gjeomorfologjike) didaktike, ekologjike, turistike dhe kulturore. Vizitohet, duke marrë rrugën Peshkopi – Radomirë. ⁽⁶⁾

· Liqeni i Zi (mbi Radomire)

· Ujevara e Pocestes (Maqellare)

· Bjeshke e Zonjave Zimur

· Gryka e Setes (pjesa me e ngushte dhe me e thelle)

· Shpella e Rusit (gryke Noke)

· Shpella e Qytezes

· Shpella e akullit, Bulaç

· Burimi i Ujit te Ftohte, Vleshe

· Burimi i Kerçinit

· Kroi i Mbretit, Serakol

· Burimi termomineral i Llixhave te Peshkopise

· Liqeni i Luleve (Lure)

· Liqeni i Zi (Lure)

· Liqeni i Madh (Lure)

· Hartinat e Lures

· Shllinasi

· Guri i Kerçinit

· Krasta e Pocestit

· Boroviku i Begiunecit

· Burimet e Belloves. Ndodhen në afërsi të fshatit Homonim të komunës së Melanit, rrethi Dibër, në lartësinë 620 m mbi nivelin e detit. Përbëjnë disa burime karstike, që dalin në kontaktin litologjik midis gjipseve të permianit të sipërmë-triasi i poshtëm dhe rreshpeve paleozoike. Kanë ujë të pastër dhe të ftohtë. Krijojnë një mjedis shumë tërheqës. Kanë vlera shkencore (gjeologjike, gjeomorfologjike, hidrologjike), kulturore, didaktike dhe turistike. Vizitohet duke ndjekur rrugën rurale qyteti i Peshkopisë – Bellovë. ⁽⁶⁾

· Gryka e Madhe Lure

· Rrafshi i Korabit

· Morenat e Fushelures

· Cirku i Kurores se Lures

· Kodra e Parave, Bllice

· Fusha e Pelave, Lure

· Rrapi i Kerçishtit

· Pisha e Blliçes

· Lisi i Dobit

· Vakufi i Çanges

· Lisi Kabe

· Vakufi i Sines se siperme

· Rrobulli i Lures

· Rrapi i Çidhnes

 

 

Në këtë rreth, duke u mbështetur në kriteret e Qendrës Botërore të Ruajtjes së Natyrës (IUCN), janë shpallur edhe këto zona të mbrojtura si parqe kombëtare.

 

· Lura, me sip. 1,280.0 ha, zone e mbrojtur e kategorise se II me VKM nr. 96, datë 21.11.1966. Shtrihet në faqen lindore të Masivit "Kurora e Lurës". Mjaft piktoreske këtu janë 14 liqenet akullnajore të Lurës. Në dimër sipërfaqet e tyre ngrijnë. Ndërsa në pjesën jugore të parkut ndodhet "Fusha e Pelave" që ofron pamje shumë çlodhëse, pasi ka bimësi të larmishme me lule shumëngjyrëshe të rrethuara nga drurë shekullorë halorë. Në këtë park ka mundësi të mëdha për  zhvillimin e ekoturizmit.

· Vlashaj, me sip.50.0 ha, zone e mbrojtur e kategorise se III me VKM nr.102, datë 15.01.1996

· Luzni-Bulaç, me sip. 5,900.0 ha, zone e mbrojtur e kategorise se VI me VKM nr.102, datë 15.01.1996