KRUJE

 

Rrethi KRUJE

 

Rrethi i Krujes ben pjese ne qarkun e Durresit dhe eshte i perbere nga⁽¹⁾: QYTETI Kruje, Barkanesh, Picerrage, Brret; Fushe Kruje: Q Fushe Kruje, Fushe Kruje, Arrameras, Luz, Hasan, Larusjk, Halil; KOMUNA Cudhi Cudhi-Zall: Cudhi-Zall, Noje, Mafsheq, Shqeze, Shkrete, Cudhi-Kant, Kroi i Madh, Bruz-Zall, Bruz- Mal, Rranxe; KOMUNA Bubq: Bubq, Bilaj, Budull, Mazhe Madhe, Mazhe Vogel, Mallkuç, Murqine; KOMUNA Nikel: Nukel, Tapize, Qereke, Rinas, Virjon, Buran, Mukaj, Kurcaj, Zeze; KOMUNA Thumane Koder Thumane: Koder Thumane, Borizane, Derven, Gramez, Thumane, Bushnesh, Dukagjin i Ri, Sukth-Vendas, Miliska.

· Kalaja e Krujës në qytetin e Krujës. 

· Kalaja e Zgërdheshit në fshatin Zgërdhesh. Rrënojat e qytetit ilir të Zgërdheshit (Albanopolis) shtrihen në shpatin e një kodre, që gjendet disa kilometra në jugperëndim të Krujës. Muret rrethuese krijojnë një planimetri në formën e një trekëndëshi që i përgjigjet konturit natyror të faqes perëndimore të kodrës. Nga dy anë, në veri dhe në jug, kodra kufizohet prej përrenjsh, që kanë krijuar buzë të thepisura shkëmbore, ndërsa nga lindja ajo lidhet nëpërmjet një qafë të lartë me një kodër fqinje, duke e bërë këtë anë të ketë një mbrojtje më të dobët natyrore. Pikërisht këtu, për të kompensuar këtë dobësi, janë ndërtuar dy kulla fare pranë njëra-tjetrës. Qyteti ndahet në dy pjesë prej një muri tërthor. Në këtë mur, i cili përshkohej nga një hyrje për në akropol, ruhen dy kulla drejtkëndëshe dhe një gjysmërrethore. Qyteti i poshtëm kufizohet nga perëndimi nga një mur, që ndiqte rrëzën e shpatit të kodrës. Muri ishte i pajisur me kulla katërkëndëshe të vendosura çdo 29 m largësi. Pranë njërës prej tyre ndodhej një hyrje e ngushtë, në të cilën ngjiteshe me shkallë dhe shërbente për këmbësorë. Portat kryesore ndodheshin në të dy krahët anësorë të shpatit të kodrës. Në to të çonin rrugë të ndërtuara bri murit rrethues, të cilat në krahun tjetër kufizoheshin nga pjerrësi të thepisura shkëmbore, duke vështirësuar kështu arritjen e kundërshtarit, i cili ndodhej nën breshërinë e shigjetave dhe të armëve të tjera të mbrojtësve, që qëndronin mbi mur. Brenda mureve rrethuese të qytetit, që përfshinin një territor prej 10 ha, janë konstatuar gjurmë të shumta muresh tarracimi, që shërbenin për të krijuar parcela të sheshta për sistemimin e banesave dhe ndërtimeve shoqërore. Rrugë të brendshme lidhnin pjesë të ndryshme të qytetit me hyrjet, ndërsa shkallë të gdhendura në shkëmb lehtësonin ngjitjen. Në fortifikimet e Zgërdheshit ruhen tri periudha ndërtimi, që i përgjigjen etapave kryesore të historisë së qytetit. Periudhës I i përkiste muri i vjetër i Akropolit, i ndërtuar me gurë të thyer ose pak të përpunuar. Në periudhën e dytë, qyteti pati zgjerimin më të madh, duke përfshirë brenda mureve edhe qytetin e poshtëm. Teknika e ndërtimit të këtyre mureve të ndërtuara me blloqe katërkëndëshe, të punuara me kujdes, tregojnë se kemi të bëjmë me kohën e lulëzimit më të madh të qytetit. Në periudhën e tretë janë përdorur blloqe gurësh të punuara me rustika, ku pjesa qendrore e faqes së jashtme të blokut është lënë siç ka dalë nga gurorja ose është punuar ashpër me çekiç, ndërsa anash saj ndodhet një shirit i punuar rrafsh me gjerësi 5-7 cm. Duke u mbështetur në të dhënat e gërmimeve arkeologjike si dhe në ngjarjet historike, këto periudha janë datuar respektivisht, në shek. VI- p.e.s. në shek. III p.e.s. dhe në fundin e shek. III p.e.s.. ⁽⁴⁾

· Kalaja e Sebastës në fshatin Laç.  ?

· Kalaja e Daulës në fshati Daul. Shënohet në listën e Prokopit në trajtën Aliula si një nga kalatë e reja të ndërtuara prej Justinianit në Epirin e Ri. ⁽⁴⁾

· Varrezat e lashta në fshatin e Krujës. 

· Hamami i vjetër në Kala. Banja mesjetare ndodhet në skajin jugperëndimor të kalasë, afër teqesë së Dollmës. Ky objekt përbëhet nga katër ambiente. Ambienti i zhveshjes sot ruhet i zbuluar pa çati. Me shkallë prej këndej zbritet në ambientin ndërmjetës i cili djathtas ka gjurmë të një vaske.

· Ura në lagjen Emiraj në qytetin e Krujës. 

· Ura e Abdyl Agës në fshatin Shkallë e Zezë. 

· Termat antike në fshatin Burizanë.

· Pjesë e kalldrëmit të vjetër të rrugës së Drojës në intervalin Kroi i Kryeshkozës - Ura e Drojës.

· Pjesë e kalldrëmit të vjetër në rrugën e Grykës së Shkallës së Zezë, ndërtimet fshatare, Bushnesh dhe Urës së Abdyl Agës.

· Ura e Kurcajt mbi lumin Zezë, fshati Kurcaj. 

· Rrënojat e kishës së Sh. Mërisë në fshatin Sh. Mëri. 

· Teqja e Dollmës në lagjen “Kala” të qytetit të Krujës. 

· Pazari i Vjetër në qytetin e Krujës.

· Shtëpia  e Xhemal Belegut Lagja Xak Pengili, Varosh Krujë. 

· Shtëpia  e Gocajve, në sesaraj qyteti i Krujës.

· Shtëpia  e Sheqere Tetës, në seseraj qyteti i Krujës.

· Shtëpia  e haxhi Agiçit, në Emiraj qyteti i Krujës. 

· Shtëpia  e Lyfti Meçes, në meçaj qyteti i Krujës.

· Shtëpia  e Xhemal Topçit, në Perlataj, qyteti i Krujës. 

· Shtëpia  e Muharem Hoxhës në fshatin Ranxë. 

· Shtëpia  e Selman Tares në fshatin Shkretë.

· Shtëpia  e Hysen Ramadan Pulacit në fshatin Shkretë. (hequr në 1987).

· Shtëpia  e Ibrahim, Hamza e Bajram Gjonit në fshatin Budulli. 

· Kulla e taf Bashës në fshatin Mafqet. 

· Ndërtesa e Muzeut Etnografik (ish pronë e Hamit Kalasë, sot pasuri shteti), L. Mustafa Kaçaçi, Krujë. 

· Monumenti i Skënderbeut në qytetin e Krujës. 

· Kalldrëmi në lagjen Meçe. 

 

Gjithashtu gjenden edhe shumë monumente natyre⁽³⁾ shume të bukura për t’u vizituar, që janë:

· Sarisallteku dhe shpella

· Gryka e Vajes

· Gryka e Zeze

· Selvia e Fushekrujes

· Rrapi i Buranit

· Masivi i pishes se Zeze, Qafe Shtame

· Kroi i Nenes Mbretereshe, Kryezi

· Rrapi ose Çinari i Eretit

· Rrapi i Ballabanecit

· Rrapi i Taslloit

· Rrepet e Aramerasit, Fushe Kruje

 

 

Në këtë rreth, duke u mbështetur në kriteret e Qendrës Botërore të Ruajtjes së Natyrës (IUCN), është shpallur edhe kjo zonë e mbrojtur si park kombëtar:

 

· Qafë Shtamë me sip. 2,000.0 ha, zone e mbrojtur e kategorise se II me VKM nr.102, datë 15.01.1996. Ndodhet në verilindje të qytetit të Krujës. Në përgjithësi pamja e këtij parku është rrethor dhe mjaft piktoresk. Në këtë park  mjaft tërheqës përmendet çezma e "Nënës Mbretëreshë" me ujë shumë të pastër, të ftohtë e kurativ. Është një zonë mjaft e frekuentuar për vlerat e larta kurative dhe ato të peisazhit që ajo ofron.